Kanser - enfeksiyon ilişkisi
Kanser hastalarını ikiye ayıracak olursak özellikle kan hücreleri ile ilişkili kanserlerde yani lösemilerde gerek hastalığa bağlı kemik iliğinin kanser hücreleri tarafından işgal edilmesi, gerekse hastalığın tedavisi için kullanılan ilaçların kemik iliğine zarar vermesi sonucu ortaya çıkan beyaz kan hücrelerinde, özellikle nötrofil adını verdiğimiz ve vücuda giren mikropları yakalayarak ortadan kaldıran hücrelerdeki azalma hastayı mevcut hastalığının olumsuz etkileri yanında bir de enfeksiyonlar ile karşı karşıya getirir. Bu hasta grubundaki kayıpların en önemli nedeni enfeksiyonlardır.
Diğer kanser türü olan böbrek, mide, meme, bağırsak ve akciğer gibi herhangi bir organda ortaya çıkan kanserlerde ise tümörün mekanik etkisi veya yine kanser ilaçlarına bağlı gelişen beyaz kan hücrelerinde azalmaya bağlı olarak gelişen enfeksiyonlar da vardır. Bu hastalardaki enfeksiyonların tedavisi nispeten daha kolaydır. Olayın diğer boyutu ise herhangi bir mikroorganizmanın kansere neden olmasıdır. Bu konuda değişik virüslerin kan kanserlerine, Hepatit B ve C virüsünün karaciğer kanserine neden olduğu uzun yıllardır bilinmektedir. Son yıllarda ülser ve gastrite yol açtığı bilinen Helicobacter pylori isimli bakterinin mide kanseri ve mide lenfomasına yol açtığı gösterilmiştir.
Acaba hangi enfeksiyon ajanları kansere neden olabiliyor?
Bunları sayısı çok fazladır. Aşağıdaki tabloda bazı mikroorganizmalar ve yol açtıkları kanserler görülmektedir. Bu tabloya bakarak değişik etkenlere bağlı enfeksiyonları geçirenler veya halihazırda bu etkenleri taşıyanların gereksiz yere mutlaka kanser olacağım korkusuna kapılmalarının yersiz olduğunu belirtmek isterim. Etkenlere baktığımızda çoğu virüslerdir.
Her hastada bu etkenlerin kansere yol açmadığını söylediniz. Bunu biraz daha açar mısınız?
Etkenlere baktığımız zaman özellikle Hepatit B virüsü (HBV) dünyada sigaradan sonra ikinci en sık kanser nedenidir. Tüm dünyada yaklaşık 400 milyon kişinin, ülkemizde de 3-4 milyon kişinin HBV’nü taşıdığı tahmin edilmektedir. Karaciğer kanserinin en sık olduğu bölgelere baktığımızda HBV taşıyıcılığının en sık olduğu Güney Doğu Asya ülkelerini görmekteyiz. Özellikle son yıllarda yapılan çalışmalarda kanda dolaşan HBV yükü ile doğru oranılı olarak karaciğer kanser riskinin arttığı gösterilmiştir. Yine kronik hepatit B ve C’nin etkili tedavisi ile karaciğer kanser riskinin de azaldığı gösterilmiştir.
Ülkemizde de maalesef taşıyıcılık sıklığı %4-5 civarındadır. Üç-dört milyon taşıyıcının çoğunluğu sağlıklı taşıyıcı olup, bunlarda karaciğer kanseri gelişme riski vardır. Fakat bu risk kronik hepatitlilere göre çok azdır. Ama yine de ülkemizde her yıl 3-4 bin kişinin karaciğer kanseri nedeniyle kaybedildiği tahmin edilmektedir. HBV enfeksiyonu açısından sevindirici bir olay bu hastalığın etkin olan bir aşısının bulunmasıdır. Bu özelliği ile hepatit B aşıları karaciğer kanserini de engelleyen bir aşı olma niteliğindedir. Ülkemizde her yenidoğanın aşılanması 10 yılını doldurmuştur. Aşılama oranları da %95’lerin üzerindedir.
Mide kanseri ve lenfomasına yol açan Helicobacter pylori açısından da toplumdaki dağılımına baktığımızda yaşla beraber arttığını, tüm toplumun 40’lı yaşlarda %40’ında, 50’li yaşlarda %50’sinde, 60’lı yaşlarda %60’ında bulunduğunu bilmekteyiz. Kişide bulunması mutlaka ülser ve gastrite yol açmadığı gibi mide kanserine de mutlaka neden
olmamaktadır. Mide kanseri ve lenfoması bu bakteriyi taşıyanların çok çok azında ortaya çıkmaktadır.
Enfeksiyonlar neden ve nasıl kansere dönüşmektedirler?
Enfeksiyon ajanlarının yol açtığı kronik, uzun süren inflamasyon kanser gelişimine neden olmaktadır. Bu tür kanser gelişimine neden olan ajanlara Helicobacter pylori ve hepatit B ve C’yi örnek olarak gösterebiliriz. Virüsler genellikle hücrelerde büyümeyi, çoğalmayı sağlayan yolları aktive ederken, diğer taraftan tümör gelişimini baskılayan ürünlerin inhibisyonuna neden olurlar.
Antibiyotik tedavisi ile düzelen kanser var mıdır?
Helicobacter pylori’nin yol açtığı mide lenfoması bu bakteriyi ortadan kaldıran değişik antibiyotikler ile önemli ölçüde gerileyebilmektedir.
Kanseri aşı ile önleyebilir miyiz?
HBV’nün sigaradan sonra ikinci sıradaki kanserojen olduğunu söylemiştim. Etkili bir aşısı olması nedeni ile Hepatit B aşısı ile HBV’ne bağlı karaciğer kanserleri önlenebilir. Hanımlard serviks kanserine Human Papilloma virus (HPV) yol açabilmektedir. HPV aşıları da son yıllarda kullanıma girmiştir. Bu açıdan kanser önlemede kullanılan iki aşı bulunmakta ve bu iki aşı etkin olarak kullanılmaktadır.
Prof.Dr.Fehmi Tabak
